Merhaba,

29.07.2013 günü, uzunca bir süredir yapmak istediğim ve teorik olarak hazırlandığım ötegezegen geçişi gözlemini nihayet gerçekleştirebildim. Hedef gezegen, muhtemelen bu iş için en kolay hedef olan HD189733-b idi. Gezegen, V Bandı parlaklığı 7,67 olan HD189733 yıldızının etrafında dönen bir gaz devi. Tilkicik takım yıldızında, M27’ye çok yakın bir konumda yer alıyor. 2 günden biraz fazla olan yörünge süresi, yaz boyunca çok rahat gözlemlenebilir olması, kütlesinin büyüklüğü ve yıldızının parlaklığıyla ötegezegen geçiş gözlemlerine başlamak için çok iyi bir hedef.

Gezegenin yıldız önünden geçerken yıldızın parklaklığındaki değişimin ölçülmesi olarak özetlenebilecek “Geçiş Yöntemi” ile, 00:56 ve 03:14 saatleri arasında yapılan ölçüme ilişkin grafik aşağıdadır;

 

HD187933 Yıldızın Parlaklığındaki Değişim

 HD187933 Yıldızın Parlaklığındaki Değişim

 

Geçişi gözlemleyebilmek için EQ6 kundak üzerinde bulunan Celestron C9.25 teleskopa bağlı DSLR fotoğraf makinası (EOS 400D) kullanıldı. DSLR fotoğraf makinaları ışık ölçümü konusunda bazı dezavantajlara sahipler ancak uygun yöntemlerle bu dezavantajların etkisini asgari düzeye indirerek fotoğraf makinalarının birim maliyet başına en yüksek foton toplama avantajını kullanmak mümkün. DSLR ile ışık ölçümü yaparken iki önemli noktaya dikkat etmek gerekiyor;

  • Düşük dinamik aralık nedeniyle yıldız görüntüsünün satürasyona girmesini önlemek
  • Sensör önündeki bayer filtresi nedeniyle yıldızın görüntüsünü mümkün olduğunca fazla pixele yaymak

Gezegenin geçişi, 29.07.2013 tarihinde saat 00:48’de başladı. Ancak Backyard EOS programının kameraya bağlanamaması ve kılavuz sisteminin N kalibrasyonu esnasında ekrandan çıkması nedeniyle ilk kare ancak saat 00:56’da alabildim. (Grafiğin başlangıcındaki parlaklık değeri ile bitişindeki parlaklık değerinin aynı olmaması bu nedenledir. ) Geçiş saat 02:38’de bitti. Saat 03:14’e kadar fotoğraf çekmeye devam ettim ve bu aralıkta, ISO 400 hızında 400 tane kare yakaladım. Kılavuz teleskobu olarak Agena 50mm finderscope ve Meade DSI kullanıldı. Yakalanan örnek bir tek kare ve bunun kesiti aşağıdaki fotoğraflarda incelenebilir;

 HD189733 Bölgesinin Fotoğrafı

HD189733 Bölgesinin Fotoğrafı
 

HD189733 Bölgesinin Kesilmiş Hali

HD189733 Bölgesinin Kesilmiş Hali
 

Görüldüğü gibi görüntü odaktan çok uzak. Bunun nedeni, bayer filtresinin dezavantajını azaltmak. Görüntünün yaklaşık 20 pixel’e yayılması için odak noktasından epey uzaklaşıldı.

Bu şekilde elde edilen karelerden karanlık kareler çıkartıldı ve hizalandı. Ardından fotoğrafların RGB ayrımı yapılarak sadece G kanalı analiz edildi. Bunun nedeni, G kanalının bilimsel amaçlı fotometrik V filtrelerine oldukça yakın görüntü vermesi. Böylelikle bayer filtresinin diğer dezavantajı da büyük oranda ortadan kalkmış oldu. Son olarak elde edilen kareler IRIS programı yardımıyla analiz edilerek, toplanan veriler http://www.citizensky.org/content/calibration-beginner adresinde gösterilen Excel dosyası yardımıyla işlendi. Geçiş eğrisi bu analiz sonunda oluşturulmuş oldu. İncelemek isteyenler için bu çalışmaya özgü Excel dosyası buraya tıklanarak indirilebilir.

Amatör donanımlarla ötegezegen geçiş gözlemi yapılabileceğinin gösterilmesi açısından önemli bir çalışma olduğunu düşünüyorum. Bundan sonrasında, çalışmayı daha fazla veri içerecek şekilde geliştirmek ve farklı hedefler üzerinden daha anlamlı veriler toplamak mümkün olacak gibi görünüyor…

Görüşmek Üzere,